Η εικοσιπεντάχρονη πορεία του Νίκου Κόκκα στον Πολιτισμό των Πομάκων – «Παροιμίες και Παροιμιακές φράσεις από τα Πομακοχώρια της Θράκης», ΠΑΚΕΘΡΑ. 2025
Του Θανάση Μουσόπουλου
Πολλές δεκαετίες ασχολούμαι με τους Πομάκους και τον πολιτισμό τους. Όπως έγραψα σε παλιότερο κείμενό μου «Είναι πολύ σημαντικό ότι ο πομάκικος πολιτισμός έγινε αντικείμενο μελέτης και έρευνας νέων επιστημόνων. Το κείμενό μου αυτό αναφέρεται σε έναν «μερακλή» λάτρη των πομάκων, στον Νίκο Κόκκα». Για ένα τέταρτο του αιώνα ασχολήθηκε με τον πολιτισμό τους. Η διδακτορική του διατριβή και η μεταδιδακτορική του έρευνα αναφέρεται στα Πομακοχώρια. Ο καθηγητής του ΔΠΘ Μανόλης Βαρβούνης κοντά στις επιστημονικές του εργασίες.
Θα παραθέσω ένα σύντομο βιογραφικό του Νίκου, πριν προσεγγίσω το πρόσφατο έργο του.
Ο Νικόλαος Θ. Κόκκας γεννήθηκε στο Καρλόβασι Σάμου το 1964. Σπούδασε Αγγλική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές πάνω στην αναγεννησιακή τραγωδία στο Πανεπιστήμιο του Hull της Μ. Βρετανίας. Από το 1997 εργάζεται ως εκπαιδευτικός στη Θράκη, όπου ασχολείται με την καταγραφή του λαϊκού πολιτισμού και ειδικότερα της προφορικής παράδοσης των Πομάκων. Άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα περιοδικά, ενώ έχει κάνει πολλές εισηγήσεις σε επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες. Είναι διδάκτορας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Πλήθος τα βιβλία, οι δημοσιεύσεις και οι εργασίες του Νίκου Κόκκα.
Το θέμα της διατριβής του ήταν «Τα δημοτικά τραγούδια των Πομάκων της Θράκης στο πλαίσιο της βαλκανικής μουσικής παράδοσης. Συγκριτική μελέτη πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων και διερεύνηση δυνατοτήτων παιδαγωγικής αξιοποίησής τους».
Το πρόσφατο έργο του έχει τίτλο στα πομάκικα που μεταφράζεται «Του παππού το τσεκούρι μάς ζεσταίνει πάντα» – «Παροιμίες και Παροιμιακές φράσεις από τα Πομακοχώρια της Θράκης», Πρόλογος Μ. Γ. Βαρβούνη, έκδοση ΠΑΚΕΘΡΑ. 2025, σελ. 399.
Μετά τους Προλόγους του Βαρβούνη και του συγγραφέα, ακολουθούν δέκα κεφάλαια:
- Εισαγωγή στον παροιμιακό λόγο των Πομάκων
- Θεματολογία και Κοινωνική Λειτουργία του παροιμιακού λόγου των Πομάκων
- Έρωτας, Γάμος και συγγενικοί δεσμού στις παροιμίες των Πομάκων
- Παροιμίες για τη φύση και τα ζώα
- Η Μορφολογία των πομάκικων παροιμιών
- Η Ποιητική του παροιμιακού λόγου
- Γλωσσικές διαφοροποιήσεις των παροιμιών στα τοπικά ιδιώματα της Πομακικής
- Μορφολογικές και θεματικές συγκλίσεις ανάμεσα στις ελληνικές παροιμίες και τις παροιμίες των Πομάκων της Ξάνθης
- Παροιμιακές εκφράσεις των Πομάκων
- Εξερευνώντας τις παροιμίες των Πομάκων με ψηφιακά εργαλεία
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ:
Α. Αλφαβητικός Κατάλογος παροιμιών
Β. Αλφαβητικός Κατάλογος παροιμιακών φράσεων
Γ. Θεματικός Κατάλογος – Ευρετήριο μοτίβων και λογοτύπων
Δ. Πομακο-ελληνικό λεξικό
Το έργο αυτό του Νίκου Κόκκα αποτελεί ένα πλήρες εργαλείο για την προσέγγιση του παραδοσιακού πολιτισμού των Πομάκων, θα τολμούσα να πω ότι είναι ένα γενικότερος οδηγός για τις παροιμίες και τις παροιμιακές φράσεις.
Ο Μ. Γ. Βαρβούνης παρατηρεί: «Την εξαιρετική αυτή μελέτη πλαισιώνει με μια άριστα ενημερωμένη βιβλιογραφία».
Ο ίδιος εξάλλου ο συγγραφέας σημειώνει: «Το βιβλίο αποτελεί μία γενική εισαγωγή στον στερεοτυπικό λόγο των Πομάκων, δίνοντας ερεθίσματα για συνέχιση της έρευνας από τους μελλοντικούς ερευνητές».
Κλείνοντας τη σύντομη αναφορά μου στο βιβλίο, όπως και στα άλλα έργα του Νίκου Κόκκα, σημειώνω ότι με τον καλύτερο τρόπο τεκμηριώνεται η διαχρονική σύνδεση των Πομάκων με το ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν της Θράκης και του ευρύτερου ελληνικού χώρου, παρά τις αντίθετες απόψεις τούρκων κυρίως μελετητών.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ 2025
