ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ (1919 – 2005) – Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ – ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ

ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ (1919 – 2005) – Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ – ΕΚΑΤΟ

ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ
Του Θανάση Μουσόπουλου
Το 2019 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από τη γέννηση ενός σημαντικού σύγχρονου ποιητή.
Θα υποδεχτούμε το νέο έτος με στίχους του – για να τιμήσουμε τη μνήμη του και να πάρουμε
Δύναμη για το νέο έτος.
To 2007 ασχολήθηκα με το έργο του Μίλτου Σαχτούρη, έβγαλα ένα φυλλάδιο με 46 σελίδες με
κείμενα δικά μου και άλλων, καθώς και ποιήματα του ποιητή που τότε εξεταζόταν στις Πανελλήνιες
στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Θεωρητικής κατεύθυνσης. Πάει και αυτό το μάθημα.
Το φυλλάδιο έχει τον τίτλο «Ο λυρισμός του παράλογου».
Ένα από τα πιο γνωστά ποιήματα του Σαχτούρη, που μελοποιήθηκε:
Ὁ στρατιώτης ποιητής
Δὲν ἔχω γράψει ποιήματα
μέσα σε κρότους
μέσα σε κρότους
κύλησε ἡ ζωή μου
Τὴ μιὰν ἡμέρα ἔτρεμα
τὴν ἄλλην ἀνατρίχιαζα
μέσα στὸ φόβο
μέσα στὸ φόβο
πέρασε ἡ ζωή μου
Δὲν ἔχω γράψει ποιήματα
μόνο σταυροὺς
σὲ μνήματα
καρφώνω

Και ένα ακόμη ποίημά του :
Τὰ χελιδόνια μου
Δὲ σᾶς γνωρίζω ἐφέτος
καημένα χελιδόνια μου
πετᾶτε ἄραγε ὅπως ἄλλοτε
ἢ μήπως σὲ ρόδες πάνω νὰ κυλᾶτε
ὅμως τὸ μάτι σας γιατί ἔτσι μεγάλωσε
τεράστιο
τεράστιο καὶ πορφυρὸ
μονάχα ὁ οὐρανὸς σᾶς ἔχει ἀπομείνει
μὰ νά ῾ναι γιὰ σᾶς τώρα Οὐρανός;
Θα παραθέσουμε κάποιες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του.
Ο Μίλτος Σαχτούρης είναι ένας μεγάλος ποιητής μας που πέθανε την Άνοιξη του 2005.
Γεννημένος το 1919 στην Αθήνα, δισέγγονος του ναυάρχου του 1821 Γεώργιου Σαχτούρη,
εγκατέλειψε τις νομικές του σπουδές και αφοσιώθηκε στην ποίηση.
Από το 1945 ως το θάνατό του εξέδωσε πάνω από δεκαπέντε ποιητικές συλλογές, ενώ έχει τιμηθεί
μία φορά με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης και δύο φορές με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης.
Το έργο του εντάσσεται στην πρώτη μεταπολεμική γενιά, στους μεταπολεμικούς
νεοϋπερρεαλιστές ποιητές.
Ο Σαχτούρης με την ποίησή του γενικά απεικονίζει με ρεαλισμό την καθημερινή πραγματικότητα
και την εποχή του, κυρίως τον αιματηρό και εφιαλτικό Εμφύλιο και τα πικρά μετεμφυλιακά χρόνια.
Ένα τα βασικά γνωρίσματα της ποίησης του Σαχτούρη είναι ότι αυτή κινείται έξω από τα όρια
της πραγματικότητας και τους κανόνες της λογικής.
Ο Αλέξης Ζήρας σε ένα περιεκτικό άρθρο του στην « Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια »
αναφέρεται στη ζωή και στο έργο του Μίλτου Σαχτούρη, σημειώνοντας ότι ‘από την συγκρατημένη
έκφρασή του αλλά και από την επιγραμματικότητα με την οποία κάνει πειστικές την πιο τερατώδη
φαντασίωση ή την πιο παράλογη όψη των πιο οικείων σε μας πραγμάτων’.
Ο ίδιος ο ποιητής σε δύο συνεντεύξεις του, στο Στάθη Τσαγκαρουσιάνο και στο Βασίλη Καλαμάρα
τοποθετείται απέναντι σε θέματα της ποίησης και της ποιητικής του. ‘Καίω ολόκληρος με αυτά που
γράφω’ και ‘Τρεις χιλιάδες άνθρωποι αγαπούν πραγματικά τους ποιητές. Οι άλλοι αδιαφορούν’
δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα.
O θεσσαλονικιός ποιητής Γιώργος Θέμελης το 1963 στο βιβλίο του « Η Νεότερη Ποίησή μας, Ι »
αναφέρεται επίσης στο Μίλτο Σαχτούρη. Φιλολογικά άρτια είναι η προσέγγιση του Γ. Θέμελη
που παρατηρεί ότι ‘Κάθε ποίημα είναι και μια μικρογραφία ή σύνοψη ή αναγωγή σ’ ένα ορισμένο
όραμα με αρχή, μέσον, τέλος, με φαντασμαγορική εσωτερική ανέλιξη του καθολικού ενιαίου
οράματος, που το συνθέτουν τώρα τα επιμέρους μυθοπλαστικά συνθέματα’.
Γενικά, πολύ λίγοι είναι οι κριτικοί που ασχολήθηκαν έγκαιρα με το έργο του Σαχτούρη.
Ο Γιάννης Δάλλας και ο Δημήτρης Μαρωνίτης πρόσφεραν σημαντικό έργο στην ανάδειξη του
έργου του. Ο Δάλλας αναφέρεται στην ποιητική πορεία του Σαχτούρη : βιωματική –
πραγματική, υποθετική – φανταστική, ενορατική – υπερβατική.
Από τους νεότερους κριτικούς για μεμονωμένα έργα ή για το σύνολο του έργου του Σαχτούρη
καθώς και για την πρόσληψη του έργου του υπάρχουν αρκετά κείμενα, περισσότερα και σοβαρότερα
πάντως από την περίοδο πριν από τη δεκαετία του ’80.
Κλείνουμε το πρώτο δημοσίευμα του 2019 με τις καλύτερες ευχές μας με ένα ακόμη ποίημα
του Μίλτου Σαχτούρη, γιατί «πάντα θα’χουμε ανάγκη από ουρανό»:
Τὸ ἀεροπλάνο
Δὲν ἀγαπῶ τὸ ἀεροπλάνο
πάντα θά ῾χουμε ἀνάγκη ἀπὸ οὐρανό
ἡ ὡραία γυναίκα ἀγαπάει τὴν πίσσα
πάντα θά ῾χουμε ἀνάγκη ἀπὸ οὐρανό
Ἡ γυναίκα στάθηκε στὴ Μεγάλη Πόρτα
πάντα θά ῾χουμε ἀνάγκη ἀπὸ οὐρανό
τὸ παιδὶ ἀπ᾿ τὸ Στενὸ Παράθυρο βγῆκε
κι ἔμεινε μετέωρο στὸ Κενό
Τέλειωσε τέλειωσε τὸ ἑκτόπλασμά μου
πάντα θά ῾χουμε ἀνάγκη ἀπὸ οὐρανό
δὲ θὰ σᾶς ταράζω πιὰ μὲ τὰ ὄνειρά μου
πάντα θά ῾χουμε ἀνάγκη ἀπὸ οὐρανό
Οὔτε ὅμως θὰ μὲ ξεσκίζετε μὲ τὰ σύρματά σας
πάντα θά ῾χουμε ἀνάγκη ἀπὸ οὐρανό
δὲν ἀγαπῶ τὸ ἀεροπλάνο
πάντα θά ῾χουμε ἀνάγκη ἀπὸ οὐρανό
ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
ΞΑΝΘΗ, ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ 2019